**Trauma bij hoogbegaafde kinderen**

Vorige week sprak ik met een vrouw die werkt met hoogbegaafde peuters, kleuters, en peuters en kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong. We bespraken iets wat vaak onzichtbaar blijft: het trauma dat veel hoogbegaafde (HB) kinderen oplopen. Het is opvallend hoeveel kinderen dit ervaren, en nog zorgwekkender hoe weinig aandacht er voor lijkt te zijn binnen het onderwijs en de zorg. Hoewel ik me hiervan bewust was, raakte dit gesprek me. Het is tijd om aandacht te vragen voor dit onderbelichte onderwerp. Wat is trauma precies? Welke trauma’s kunnen hoogbegaafde kinderen oplopen? En hoe kunnen we deze kinderen helpen? In deze blog wil ik, naast het benoemen van de problemen, ook kijken naar oplossingen, waarbij ik de Butskeesmethode van Marijke Uithol betrek.

Wat is trauma?

Trauma is een diepe emotionele wond die ontstaat door overweldigende gebeurtenissen. Dit kunnen gebeurtenissen zijn die voor iedereen herkenbaar zijn als traumatisch, zoals verlies van een dierbare of mishandeling, maar ook situaties die minder direct zichtbaar zijn, zoals langdurige emotionele verwaarlozing of het gevoel niet begrepen te worden. Bij kinderen, en vooral bij hoogbegaafde kinderen, kunnen trauma’s zich op subtiele manieren ontwikkelen, zonder dat dit meteen door de omgeving wordt opgemerkt.

Wat voor trauma kun je als HB kind oplopen?

Hoogbegaafde kinderen ervaren de wereld vaak anders dan hun leeftijdsgenootjes. Ze hebben een sterke behoefte aan intellectuele uitdaging, maar ook aan emotionele veiligheid. Wanneer deze basisbehoeften niet vervuld worden, kunnen ze al op jonge leeftijd traumatische ervaringen oplopen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren in de volgende situaties:

1. Misverstaan en isolatie: HB kinderen denken vaak complexer en sneller dan hun leeftijdsgenootjes. Dit kan ervoor zorgen dat ze zich niet begrepen voelen, zelfs door volwassenen. Het gevoel ‘anders’ te zijn kan leiden tot eenzaamheid, wat een diepgaand effect heeft op hun zelfbeeld en emotionele welzijn.

2. Onderstimulatie: Wanneer het onderwijs geen ruimte biedt voor de intellectuele behoeften van een hoogbegaafd kind, ontstaat er vaak verveling. Die verveling kan leiden tot frustratie en innerlijke spanningen. Deze frustratie kan zich op den duur ontwikkelen tot een trauma als het kind langdurig het gevoel heeft niet op de juiste manier uitgedaagd te worden.

3. Prikkelgevoeligheid: Hoogbegaafde kinderen zijn vaak meer gevoelig voor prikkels, zowel fysiek als emotioneel. Een drukke omgeving, harde geluiden of veel sociale interacties kunnen overweldigend zijn. Als kinderen continu worden blootgesteld aan teveel prikkels, zonder voldoende ruimte voor rust en herstel, kan dit leiden tot traumatische ervaringen.

4. Sociale druk: Veel hoogbegaafde kinderen ervaren een intense druk om aan verwachtingen te voldoen. Dit kan zowel komen van de omgeving als van het kind zelf. Als het kind voelt dat het niet voldoet aan de norm of zichzelf voortdurend voorbij rent om te presteren, kan dit leiden tot burn-outklachten en uiteindelijk een trauma.

5. Onbegrip over emoties: HB kinderen zijn niet alleen cognitief sterk, maar ook emotioneel vaak intens. Ze voelen dingen diep, maar hebben soms moeite om die emoties te reguleren. Als er in hun omgeving geen ruimte is voor hun gevoelens, of als die emoties worden afgewezen, kunnen ze een trauma ontwikkelen doordat ze zich onbegrepen of afgewezen voelen.

Trauma en schooluitval

Sommige hoogbegaafde kinderen raken zo diep verwikkeld in hun trauma dat ze (tijdelijk) niet meer naar school kunnen. Ze kunnen angstig worden, last krijgen van sombere gevoelens, en zich volledig afsluiten van het schoolsysteem. Dit zien we bijvoorbeeld bij kinderen die overspoeld worden door de druk om te presteren of het gevoel hebben dat ze niet in de klas thuishoren. Schooluitval kan een gevolg zijn van een diepgeworteld trauma, dat vaak niet als zodanig wordt herkend. Deze kinderen lijken het systeem te ontglippen, terwijl ze juist extra begeleiding en ondersteuning nodig hebben.

Hoe kunnen we omgaan met trauma’s bij HB kinderen?

Het begint allemaal met herkenning. Zonder erkenning van het probleem, kan er geen goede ondersteuning worden geboden. Het is daarom belangrijk dat leerkrachten, zorgprofessionals en ouders zich bewust worden van de signalen van trauma bij hoogbegaafde kinderen. Hier zijn enkele stappen die we kunnen zetten:

1. Luisteren naar het kind: Een van de belangrijkste dingen die we kunnen doen is het kind de ruimte geven om te praten. Veel HB kinderen voelen zich onbegrepen en hebben het gevoel dat niemand echt naar ze luistert. Door actief te luisteren, zonder meteen te willen corrigeren of oplossen, kunnen we veel meer inzicht krijgen in wat er bij het kind speelt.

2. Ruimte geven voor emotionele uiting: Het is essentieel dat hoogbegaafde kinderen de kans krijgen om hun emoties te uiten. Dit kan bijvoorbeeld door middel van spel, tekenen, schrijven of andere creatieve uitingsvormen. Het gaat erom dat ze een veilige plek hebben waar ze hun gevoelens kunnen verkennen en delen.

3. Emotieregulatie aanleren: Hoogbegaafde kinderen hebben vaak intense emoties, maar weten niet altijd hoe ze deze emoties moeten beheersen. Dit kan leiden tot woede-uitbarstingen, angsten of sombere gevoelens. Door ze technieken aan te leren om hun emoties te reguleren, zoals ademhalingsoefeningen of mindfulness, kunnen ze beter omgaan met overweldigende gevoelens.

4. Prikkelverwerking ondersteunen: Zoals eerder genoemd, zijn veel hoogbegaafde kinderen extra gevoelig voor prikkels. Het is belangrijk dat ze leren omgaan met deze gevoeligheid. Dit kan door bijvoorbeeld rustmomenten in te bouwen op school, een rustige werkplek te creëren of ze te leren hoe ze kunnen omgaan met overprikkeling.

5. Samenwerking tussen ouders, school en eventuele hulpverlening: Om een kind met trauma goed te begeleiden, is het cruciaal dat alle betrokken partijen samenwerken. Ouders, leerkrachten en eventuele hulpverleners moeten op één lijn zitten en het kind centraal stellen. Dit vraagt om goede communicatie en de bereidheid om samen naar oplossingen te zoeken.

De Butskeesmethode van Marijke Uithol

Een methode die goed aansluit bij de behoeften van hoogbegaafde kinderen die met trauma kampen, is de Butskeesmethode van Marijke Uithol. Deze methode richt zich op emotieregulatie, prikkelverwerking en het begrijpen van de gevoelens, gedachten en wensen van het kind. De Butskeesmethode biedt kinderen de handvatten om zichzelf beter te begrijpen en hun emoties op een gezonde manier te verwerken. Wat de methode zo bijzonder maakt, is de holistische benadering: niet alleen het gedrag van het kind staat centraal, maar juist de onderliggende emoties en gedachten.

De methode leert kinderen om stil te staan bij hun eigen gevoelens, om die te herkennen en te benoemen. Zo kunnen ze stap voor stap leren om op een constructieve manier met hun emoties om te gaan. Ook is er veel aandacht voor de prikkelverwerking, wat essentieel is voor hoogbegaafde kinderen die vaak overprikkeld raken.

Een belangrijk aspect van de Butskeesmethode is dat het kind zelf actief betrokken wordt bij het proces. Er wordt niet simpelweg iets ‘over’ het kind beslist, maar het kind wordt serieus genomen en mag zelf aangeven wat het nodig heeft. Dit helpt hen om niet alleen hun trauma te verwerken, maar ook om zelfvertrouwen op te bouwen.

Conclusie: meer aandacht nodig voor HB kinderen en trauma

Het is duidelijk dat hoogbegaafde kinderen kwetsbaar zijn voor het oplopen van trauma’s, vaak doordat hun behoeften niet worden herkend of erkend. Het is aan ons, als ouders, leerkrachten en zorgprofessionals, om hier meer aandacht aan te besteden. Door bewustwording te creëren en methodes zoals de Butskeesmethode in te zetten, kunnen we deze kinderen beter ondersteunen en hen de emotionele veiligheid bieden die ze nodig hebben. Laten we hen niet over het hoofd zien, maar juist erkennen in hun volledige potentieel – niet alleen op cognitief, maar ook op emotioneel gebied.